هیپربیلی‌روبینمی (Hyperbilirubinemia)

هیپربیلی‌روبینمی به معنای افزایش بیش از حد بیلی‌روبین در خون تعریف می‌شود. بیماران ممکن است با افزایش بیلی‌روبین کونژوگه (conjugated) یا غیرکونژوگه (unconjugated) مواجه شوند.

بیلی‌روبین کونژوگه (مستقیم): افزایش غیرطبیعی بیلی‌روبین کونژوگه معمولاً به دلیل انسداد صفراوی (biliary obstruction)، کلستاز داخل کبدی (intrahepatic cholestasis) یا آسیب سلول‌های کبدی (hepatocellular injury) منجر به یرقان (jaundice) می‌شود. بیماران بسته به علت اصلی با علائم متنوعی مانند نارسایی مزمن کبد (مانند سیروز) یا انسداد یا عفونت حاد (مانند هپاتیت الکلی حاد، سنگ کیسه صفرا) مراجعه می‌کنند.

صرف‌نظر از علت، هیپربیلی‌روبینمی مستقیم با زردی چشم (scleral icterus) و یرقان همراه است. خواب‌آلودگی (somnolence)، آسترکسیس (asterixis) و انسفالوپاتی کبدی (hepatic encephalopathy) می‌توانند در بیماران با نارسایی جبران‌ناپذیر کبد مشاهده شوند که اغلب با هیپربیلی‌روبینمی مستقیم همراه است.

بیلی‌روبین غیرکونژوگه (غیرمستقیم): افزایش غیرطبیعی بیلی‌روبین غیرکونژوگه به دلیل تولید بیش از حد بیلی‌روبین، کاهش جذب بیلی‌روبین، یا نقص در کونژوگاسیون بیلی‌روبین است. بیماران ممکن است با زردی چشم یا یرقان بسته به سطح بیلی‌روبین سرم مراجعه کنند. هیپربیلی‌روبینمی غیرمستقیم می‌تواند ناشی از فرآیندهای اولیه بیماری کبدی و همچنین فرآیندهای خارج کبدی باشد. کلستاز داخل کبدی، انسداد صفراوی و آسیب حاد سلول‌های کبدی می‌توانند منجر به هیپربیلی‌روبینمی غیرمستقیم شوند. علل دیگر شامل بیماری‌های ارثی کبدی (مانند سندرم گیلبرت، سندرم دوبین-جانسون، سندرم کریگلر-نجار)، همولیز یا نقص در جذب بیلی‌روبین همان‌طور که در سیروز و هپاتوپاتی احتقانی مشاهده می‌شود.

علائم مرتبط با هیپربیلی‌روبینمی غیرمستقیم بسته به علت متفاوت است. هیپربیلی‌روبینمی مختلط مستقیم/غیرمستقیم ناشی از سنگ کیسه صفرا معمولاً با درد شکمی در ربع بالای راست همراه است، در حالی که سندرم گیلبرت اغلب بدون درد و بدون علامت است. یرقان می‌تواند نشانه‌ای مهم در بسیاری از علل هیپربیلی‌روبینمی غیرمستقیم باشد، هرچند که در همه موارد مشاهده نمی‌شود.

علل شایع شامل، اما محدود به، موارد زیر است.

کونژوگه:

• انسداد صفراوی - منجر به هیپربیلی‌روبینمی کونژوگه و غیرکونژوگه و همچنین افزایش آلکالین فسفاتاز می‌شود. در بزرگسالان ممکن است به دلیل سنگ صفراوی، تومورهای درونی یا بیرونی، کلانژیت اسکلروزان اولیه، عفونت‌های انگلی، لنفوم، پانکراتیت حاد و مزمن و تنگی‌ها پس از عمل جراحی باشد. در کودکان، انسداد صفراوی اغلب به دلیل کیست‌های صفراوی و سنگ صفراوی است.

• کلستاز داخل کبدی - شبیه انسداد صفراوی است، اما مجاری صفراوی باز هستند. بیماران همچنین دارای بیلی‌روبین کونژوگه و غیرکونژوگه و همچنین مقادیر بالای آلکالین فسفاتاز سرم هستند. شرایط و عواملی که منجر به کلستاز داخل کبدی می‌شوند گسترده‌اند و شامل هپاتیت ویروسی (A، B، C)، هپاتیت الکلی، استئاتوهپاتیت غیرالکلی، سیروز صفراوی اولیه، سپسیس، داروها و سموم (مانند اتینیل استرادیول، کلرپرومازین و چای بوته جامائیکایی)، تغذیه وریدی کامل، کلستاز بارداری و پس از عمل جراحی می‌باشند.

• آسیب سلول‌های کبدی - منجر به آسیب سلولی و آزادسازی پروتئین‌های درون‌سلولی می‌شود؛ بنابراین بیماران با هیپربیلی‌روبینمی کونژوگه و غیرکونژوگه، افزایش آلکالین فسفاتاز، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین ترانسامیناز (ALT) و گاما-گلوتامیل ترانسپپتیداز (GGT) مواجه می‌شوند. با پیشرفت این بیماری، عملکرد سنتزی کبد نیز مختل می‌شود. شرایطی که منجر به آسیب مستقیم سلول‌های کبدی می‌شوند گسترده‌اند و شامل فرآیندهای نئوپلاستیک مختلف، سموم و داروها، علل عفونی، شرایط متابولیک ارثی و سپسیس می‌باشند.

غیرکونژوگه:

• تولید بیش از حد بیلی‌روبین - به دلیل تجزیه بیش از حد هم (heme) در شرایط همولیز خارج‌عروقی یا داخل‌عروقی، خارج‌شدن خون به بافت‌ها یا دیس‌اریثروپویسیس.

• کاهش جذب بیلی‌روبین - به دلیل تحویل ناقص بیلی‌روبین به کبد از نارسایی قلبی احتقانی یا شانت‌های پورتوسیستمی در بیماران با سیروز. علل دیگر شامل سندرم گیلبرت است که در آن جذب بیلی‌روبین توسط هپاتوسیت‌ها در سطح سلول مختل است.

• نقص در کونژوگاسیون بیلی‌روبین - نتیجه کاهش یا عدم فعالیت UDP-گلوکورونوزیل‌ترانسفراز است که در شرایطی مانند سندرم‌های کریگلر-نجار نوع I و II و سندرم گیلبرت مشاهده می‌شود.

برای بحث در مورد هیپربیلی‌روبینمی در نوزادان، به یرقان ن